Tag Archief van: Egon Adel

Jan Klaassen, de baby en Kartrijn

In het begin van mijn poppenspel carrière wilde ik niets van Jan Klaassen en Katrijn weten. Groot geworden met de verhalen van Camilla Koevoets van Poppentheater Toermalijn, wilde ik ook graag in die lijn mijn verhalen gaan vertellen. Sprookjesachtige verhalen. Sprookjesachtig omdat het verhaal ook zich in de huidige tijd kan afspelen zonder allerlei sprookjesfiguren als heksen, trollen, tovenaars, koningen en prinsessen die gered moeten worden door een knappe prins.

Toch ook overeenkomsten?

Het grappige is wel dat in mijn sprookjesachtige verhalen wel allerlei elementen zitten die ook voor komen bij het Jan Klaassenspel. Verstoppen, iets niet goed verstaan, achtervolgingen en natuurlijk reacties uitlokken bij het publiek. Het gevaar bij sprookjesachtig spel dat je figuren out of character kunnen raken. Een pop valt dan eigenlijk even uit zijn rol om iets te zeggen wat niet in lijn is met het verhaal. Met andere woorden de pop zegt iets wat hij eigenlijk niet kan weten.

De verschillen

Bij het Jan Klaassenspel heb je dat niet. Dat komt omdat Jan Klaassen en Katrijn zich in de huidige tijd afspeelt. In de tegenwoordige tijd en niet in een denkbeeldige tijd zoals bij sprookjesachtig wel het geval is. Daarom leent het Jan Klaassenspel zich bij uitstek voor commentaar op de situatie die zich op dat moment afspeelt. Je kunt gebruik maken van de actualiteit. Iets dat bij een sprookjesachtig spel is uitgesloten. Doe je het wel dan verliest je voorstelling aan geloofwaardigheid.

Nog een verschil tussen beide vormen is dat Jan Klaassen een uitvergroting is van de werkelijkheid, de realiteit. De bewegingen zijn extreem groot en bijna overdreven. Het is een soort van slapstick. Op de andere manier spelen kan veel verfijnder bijna poëtisch. Sprookjesachtig kan subtieler. Jan Klaassen is meer van dik hout zaagt men planken.

Waarom nu ineens wel Jan Klaassen?

Waarom heb ik dan toch het Jan Klaassenspel omarmt en moest ik bijna 30 jaar geleden niets van weten? In de loop der jaren verdiep je je natuurlijk in het vak waar je zoveel plezier aan beleefd. Maar ik was wars van veel Jan Klaassenspelers die met de figuur een soort moraalridder gaan uithangen. Het traditionele spel is anders. Dat is hard, rauw en zelfs gewelddadig. Echter het spel herbergt een bepaalde symboliek. Daar houd ik van. Het eerste barstje in Jan Klaassen is niet leuk kwam toen ik op het festival in Meppel Wim Kerkhove het traditionele spel zag spelen. Hij was toen nog de poppenkastspeler van de Dam in Amsterdam.

Traditie moet behouden blijven

Hij begon de Jan Klaassenacademie om de traditie van het Jan Klaassenspel in ere te houden en niet verloren te laten gaan. Veel poppenspelers, jonge poppenspelers, spelen niet meer in een kast zoals Jan Klaassen eigenlijk vereist. Ik hoorde veel enthousiaste verhalen over de academie en ben hem gaan volgen nadat ik op de Dam ook de Italiaanse en Engelse versie had gezien. De academie heb ik gevolgd bij Egon Adel de huidige speler van de poppenkast op de Dam.

Ook ik wil de traditie voortzetten. Het is tenslotte cultureel erfgoed geworden. Maar ik geef er wel mijn eigen draai aan.Want het spel is wel heel traditioneel, is stereotiep en rolbevestigend. Echter dat kun je heel makkelijk doorbreken en aanpassen aan de huidige beeld van de samenleving. Dat is ook de kracht van het Jan Klaassenspel. Bovendien vanwege het traditionele karakter kun je hier natuurlijk leuk mee spelen. Waardoor je publiek er zich bewust van wordt. Een spiegel voorhouden is wat je doet. Net als een aantal cabaretiers tegenwoordig doen. Pelle en Polle

Wie poppenkast zegt, zegt Jan Klaassen en Katrijn.  Ik moest er niks van hebben. Ik vond Jan Klaassen niks aan.  Vooral door de verhaaltjes waar talloze boekjes van zijn met speeltekstjes om voor kinderen of door kinderen te laten spelen.

Grote voorbeeld

Ik ben groot geworden met de voorstellingen van Poppentheater Toermalijn. ‘De verdwenen maan’, ‘Tra de Trol’, ‘Joeri en de kleine draak’, ‘Een kusje voor Katrientje’, ‘Peter het spitsneusmannetje’ zijn enkele titels van voorstellingen die meerdere keren gezien heb. Bij Camilla Koevoets kwamen Jan Klaassen en Katrijn niet voor.  Ze zeggen wel eens; Waar je mee omgaat word je mee besmet. Dus ook in mijn voorstellingen kwamen ze niet voor. Ook werd er laatdunkend gesproken over Jan en Katrijn.

Jan KlaassenDe ommekeer

Toen ik de Poppentheaterwerkplaats in Amstelveen volgde, hadden we les van Wim Kerkhove. De toenmalig poppenspeler op van de Dam. Hij was op zoek naar een opvolger. Daar kwam het eerst barstje in het bastion van Jan Klaassen, daar wil ik niets van weten. Ook heb ik hem zien spelen op een festival in Meppel. Daar zag ik voor het eerst het traditionele Jan Klaassenspel. Het spel met de generaal, de beul van Haarlem, Dood van Pierlala en de Duivel. Ik vond het geweldig.

Jaren later begon Wim Kerkhove de Jan Klaassen Academie omdat, er zich geen geschikte opvolger had aangediend.  Ook dreigde het Jan Klaassenspel te gaan verdwijnen. De traditionele vorm dan wel te verstaan. Omdat te voorkomen begon hij geïnteresseerden op te leiden tot Jan Klaassenspeler. Egon Adel en Frouke van Zomeren behoorden tot de eerste lichting. Zelf was ik er toen nog niet aan toe.

Weer een paar jaar later zag ik zowel Frouke op het festival in Amersfoort, als Egon op een festival in Weesp, Jan Klaassen en de baby spelen. Dat vond ik super grappig. Geen zoetsappige verhaaltjes zoals de speeltekstjes in de boekjes. Toen was het feest op de Dam omdat Jan 125 jaar geleden op de Dam was begonnen. Er waren naast de Nederlandse Jan ook, Mr. Punch uit Engeland en Pulcinella uit Italië.  Dat was hetgeen wat de doorslag gaf toen ik hoorde dat de Jan Klaassen Academie weer van start ging. Naar aanleiding van de tentoonstelling die er was ben ik het boek van Wim Meilink gaan lezen wat hij heeft geschreven over het traditionele Jan Klaassenspel. Kwam dat even goed uit.  Je moest het ook lezen voor de cursus.

Jan Klaassen, Don Juan en de baby

Zo zijn Jan Klaassen en zijn vrouw Katrijn ook op mijn repertoire terechtgekomen. Een voorstelling in de traditie van het Jan Klaassenspel. Geschikt voor jong en oud. Omdat ik volgend jaar bij Theater de Tuin tijdens de Spaanse week er een voorstelling ga spelen heb ik er Don Juan bijgehaald.  De vrouwenversierder eerste klas.  Maar eigenlijk is het een variant op Jan Klaassen en de baby. Ook heeft de voorstelling elementen uit het Punch and Judy spel en uit het spel van Pulcinella.

Het is heel belangrijk dat het traditionele Jan Klaassenspel blijft voortbestaan. Ik ga er zeker nog een andere voorstelling mee maken.

certificaat Jan Klaassen AcademieOp 16 mei was het zover. Op de dag dat Ajax gehuldigd werd vanwege de landstitel had ik mijn eindpresentatie van mijn Jan Klaassenspel. Een variant op Jan Klaassen en de baby. Al de 7 cursisten moesten een stukje spelen in de poppenkast. De poppenkast van de Dam wel te verstaan. Welke poppenspeler wil dat nou niet?  Eerst kwam Luc, een Belg, met zijn verhaal over de verjaardag van Katrijn. Daarna kwam Dennis met zijn variant op Jan Klaassen en de baby. Toen was Mieke aan de beurt met Jan Klaassen en de huisbaas die verdacht veel weg had van de prins met de enorme bril. 

Toen was ik aan de beurt met mijn variant op Jan Klaassen en de baby, waarin Don Juan het aan stok krijgt met Jantje het zoontje van Jan en Katrijn. Na mij kwam Jannie met Katrijn gaat op zangles bij mevrouw Koolmees. Daar weer na was Jacqueline met Jan Klaassen en de rat en de hekkensluiter was Lucienne met Jan Klaassen en de boef/ afwasmachine.

Een aantal had ook familie meegenomen en naast Egon Adel,  de huidige poppenspeler van de Dam in Amsterdam, was ook zijn voorganger Wim Kerkhove aanwezig. De cursuslocatie, het Torpedotheater, heeft Wim samen met een vriend gemaakt en ingericht. Toen heette het nog Pantijn.

Iedereen vond mijn stukje heel erg leuk en goed. Egon is helemaal weg van mijn Jan Klaassenpop en Wim Kerkhove was ook zeer complimenteus.  Na afloop gingen alle nieuwe Jan Klaassens met Egon samen op de foto en zongen ze nog een loflied op de cursusleider.

Nu worden we losgelaten om overal Jan Klaassen en Katrijn met hun verhalen te gaan laten zien.

De Jan Klaassen Academie is een aanrader!