Waarom poppenspel goed is voor de spreekvaardigheid van kinderen

Waarom ik denk dat poppenspel een goede bijdrage kan leveren aan het ontwikkelen van spreekvaardigheid van kinderen op de basisschool

De onderwijsinspectie slaat alarm. De spreekvaardigheid van kinderen op de basisschool gaat achteruit. Dat baart hen grote zorgen. En terecht. Want als kinderen niet goed kunnen uitdrukken wat ze bedoelen, missen ze kansen. Op school, maar ook daarbuiten.

Natuurlijk is er al veel aandacht voor spreekvaardigheid in het basisonderwijs. Leerkrachten doen hun best. Er worden gesprekken gevoerd, praatjes gehouden, voorleesrondes gedaan. Toch blijkt het niet genoeg. De resultaten gaan achteruit. Daarom wil ik het hebben over iets wat misschien wat ouderwets klinkt, maar wat naar mijn overtuiging echt verschil kan maken. Iets waar ik al meer dan dertig jaar mee werk en waar ik keer op keer zie hoe effectief het is. Poppenspel.

Ja, je leest het goed. Poppenspel. Niet als vermaak voor een uurtje, maar als serieus middel om de spreekvaardigheid van kinderen te verbeteren. Ik zie bij scholen vaak dat er gezocht wordt naar nieuwe methodes, digitale tools, allerlei programma’s. Maar soms ligt de oplossing dichter bij dan je denkt. Poppenspel biedt namelijk precies wat kinderen nodig hebben om beter te leren praten en communiceren.

Waarom poppenspel werkt voor spreekvaardigheid

Laat ik beginnen met wat voor de hand ligt. Bij een poppenspel moet je een boodschap over kunnen brengen. Dat klinkt simpel, maar het is eigenlijk de kern van spreekvaardigheid. Een kind dat een pop bespeelt moet nadenken over wat die pop wil zeggen. Wat is belangrijk? Hoe zeg je dat zo dat een ander het begrijpt? Dat is niet vanzelfsprekend voor kinderen. Vooral niet als ze gewend zijn om in korte zinnetjes te praten of alleen te reageren op vragen van de leerkracht.

Bij poppenspel moet je goede zinnen kunnen formuleren. Je kunt niet volstaan met ‘ja’ of ‘nee’ of een half zinnetje. De pop moet iets vertellen, iets vragen, iets uitleggen. Dat dwingt kinderen om na te denken over hun zinsbouw. Hoe begin je een zin? Welke woorden gebruik je? Hoe maak je je zin af? Door het te doen, door die pop te laten praten, oefenen ze dit op een natuurlijke manier.

En dan is er nog iets belangrijks. Bij poppenspel ben je genoodzaakt na te denken over wat een ander tegen je zegt en daar moet je weer met een antwoord op kunnen reageren. Dat is echt communicatie. Niet alleen zelf iets zeggen, maar ook luisteren en daarop inspelen. Ik zie vaak dat kinderen moeite hebben met dat luisteren. Ze zijn al bezig met wat ze zelf willen zeggen, voordat de ander is uitgepraat. Bij poppenspel kan dat niet. Je moet reageren op wat er gezegd wordt, anders klopt het verhaal niet.

Dat brengt me bij een ander punt. Bij een poppenspel moet je goed luisteren. Niet alleen naar de andere speler, maar ook naar het publiek. Want kinderen die naar een poppenspel kijken, die roepen mee, die waarschuwen de poppen, die geven adviezen. Als je als speler niet luistert, mis je die interactie. En juist die interactie maakt poppenspel zo waardevol. Kinderen leren dat praten en luisteren bij elkaar horen.

Ook belangrijk is dat je bij een poppenspel een verhaal moet kunnen vertellen dat logisch in elkaar zit. Er moet een begin zijn, een midden en een einde. Er moet een probleem zijn en een oplossing. Dingen moeten op elkaar volgen. Dat vraagt om structuur in je hoofd en in je taal. Veel kinderen hebben moeite met het vertellen van een samenhangend verhaal. Ze springen van de hak op de tak, vergeten belangrijke details, of komen niet tot een conclusie. Bij poppenspel leren ze dat een verhaal opbouw nodig heeft.

Woordenschat en communicatie

Een poppenspel kan de woordenschat van een kind vergroten. Dat gebeurt op verschillende manieren. Ten eerste doordat ze zelf op zoek moeten naar de juiste woorden om iets uit te drukken. Hoe noem je dat gevoel? Welk woord past bij deze situatie? Ten tweede doordat ze nieuwe woorden horen van andere spelers of van de leerkracht die begeleidt. En ten derde doordat ze in een andere rol kruipen. Als je een koning speelt, praat je anders dan als je een muis speelt. Dat uitproberen van verschillende rollen en bijbehorende taal is ontzettend leerzaam.

Maar het allerbelangrijkste is misschien wel dit. Poppenspel is communicatie tussen spelers onderling en met het publiek. Het is levende taal. Het is interactie. Het is samen iets creëren met woorden. En dat is precies wat spreekvaardigheid inhoudt. Niet alleen maar zinnetjes maken, maar echt communiceren. Begrepen worden, anderen begrijpen, samen tot iets komen.

Ik zie het keer op keer bij voorstellingen op scholen. Kinderen die tijdens de les misschien weinig zeggen, die gaan ineens helemaal los als ze een pop in hun handen hebben. De pop durft wel te praten. De pop kan zeggen wat het kind zelf misschien moeilijk vindt. Dat is de kracht van poppenspel. Het creëert een veilige afstand. Je bent het niet zelf die praat, het is de pop. Daardoor durven kinderen meer, experimenteren ze meer met taal, en ontwikkelen ze hun spreekvaardigheid op een natuurlijke, speelse manier.

Waarom nu juist poppenspel?

Je zou kunnen zeggen dat er meer manieren zijn om spreekvaardigheid te oefenen. Dat klopt. Maar poppenspel heeft een aantal unieke voordelen. Het is speels, dus kinderen vinden het leuk. Ze zijn gemotiveerd om mee te doen. Het is laagdrempelig. Je hebt geen duur materiaal nodig. Een simpele handpop kan al genoeg zijn. Het is voor alle kinderen toegankelijk. Ook verlegen kinderen of kinderen die moeite hebben met taal kunnen meedoen, juist omdat ze zich achter de pop kunnen verschuilen.

Daarnaast sluit poppenspel aan bij de natuurlijke manier waarop kinderen leren. Door te doen, door te spelen, door te ervaren. Niet door regels uit het hoofd te leren of oefeningen te maken in een werkboek. Poppenspel is authentieke taalpraktijk. Kinderen gebruiken taal voor een echt doel, namelijk om een verhaal te vertellen, om anderen te entertainen, om samen iets te creëren.

En dan is er nog iets wat ik belangrijk vind. Poppenspel kan heel goed ingezet worden in de klas, zonder dat het veel extra tijd kost. Het kan onderdeel zijn van taal, maar ook van wereldoriëntatie, van drama, van projecten. Het is flexibel. Je kunt het klein houden met een kort verhaaltje van vijf minuten, of je kunt er een heel project van maken.

Mijn overtuiging

Ik geloof echt dat poppenspel een verschil kan maken. Ik zie het in mijn eigen werk. Kinderen die na een voorstelling zelf aan de slag gaan met poppen. Leerkrachten die vertellen dat kinderen er nog weken over praten. Scholen die poppenspel structureel inzetten en zien dat kinderen meer durven te zeggen, beter kunnen vertellen, rijkere taal gebruiken.

Natuurlijk is poppenspel niet de enige oplossing. Er is meer nodig om de spreekvaardigheid van kinderen te verbeteren. Maar het kan wel een waardevol onderdeel zijn van die oplossing. Een onderdeel dat misschien onderbelicht is, maar dat zeker niet onderschat moet worden.

Samenvatting van de belangrijkste punten

Laat ik even samenvatten waarom poppenspel zo geschikt is voor het ontwikkelen van spreekvaardigheid. Het dwingt kinderen om boodschappen over te brengen, goede zinnen te formuleren en samenhangend te vertellen. Het leert ze luisteren en reageren op anderen. Het vergroot hun woordenschat. Het biedt een veilige manier om te oefenen met taal. En het sluit aan bij hoe kinderen het beste leren, namelijk door te spelen en te doen.

De onderwijsinspectie maakt zich terecht zorgen over de achteruitgang van spreekvaardigheid. Het is tijd voor actie. Het is tijd om te kijken naar wat werkt. En poppenspel werkt. Dat durf ik met zekerheid te zeggen na al die jaren dat ik ermee bezig ben.

Tijd voor actie

Dus wat kun je ermee? Zet poppenspel in als middel om de spreekvaardigheid te trainen. Poppenspel is een manier om op een speelse en ontspannen wijze de spreekvaardigheid van kinderen te vergroten zonder dat ze het zelf in de gaten hebben. Dat is misschien wel het mooiste. Kinderen denken dat ze aan het spelen zijn, terwijl ze ondertussen hun taalvaardigheid ontwikkelen.

Dat kan door een poppenspeler uit te nodigen op school die een voorstelling komt spelen en daarna met de kinderen aan de slag gaat. Dat kan door zelf als leerkracht met poppen te werken in de klas. Dat kan door poppenspel onderdeel te maken van projecten of thema’s. Het hoeft niet ingewikkeld. Begin klein. Koop een paar handpoppen. Laat kinderen ermee experimenteren. Bouw het langzaam uit.

De zorgen van de onderwijsinspectie zijn serieus. De oplossing hoeft niet ingewikkeld te zijn. Soms ligt die gewoon in iets wat we al kennen, maar wat we misschien vergeten zijn. Poppenspel verdient een plek in het onderwijs. Niet alleen als vermaak, maar als serieus middel om kinderen te helpen beter te leren praten en communiceren.